W pewnych okolicznościach prawo zamówień publicznych obliguje Zamawiającego do wykluczenia Wykonawcy z prowadzonego postępowania. Przesłanki te zostały uregulowane w art. 24 ust. 1 PZP i nie tyle dają Zamawiającemu prawo, co zobowiązują go do wykluczenia Wykonawcy.

Należy jednak zwrócić uwagę, że ten obowiązek nie jest bezwzględny i pod pewnymi warunkami Zamawiający może zostać zwolniony z powinności wykluczenia Wykonawcy z postępowania.

Procedura taka, zwana samooczyszczeniem (ang. self-cleaning) została przewidziana w art. 24 ust. 8 PZP.

Zakłada ona m.in., że Wykonawca podlegający wykluczeniu na podst. art. 24 ust. 1 pkt 13 i 14 oraz 16-20 lub ust. 5, może przedstawić dowody na to, że podjęte przez niego środki są wystarczające do wykazania jego rzetelności. W szczególności zaś Wykonawca może udowodnić np.:

- naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem lub przestępstwem skarbowym,

- zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę lub naprawienie szkody.

Wobec tak ważnego uprawnienia Zamawiającego, art. 24 ust. 8 PZP staje się często przedmiotem orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej.

W wyroku wydanym 31 lipca 2020 r. (sygn. akt KIO 1248/20) KIO wskazała, że informacje na temat samooczyszczenia Wykonawca powinien przedstawić, co do zasady, w oświadczeniu własnym składanym wraz z ofertą albo wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, np. w jednolitym europejskim dokumencie zamówienia (JEDZ).

„Aby skorzystać z self-cleaning Wykonawca musi przyznać się do deliktu, a jeśli temu zaprzecza, to jego oświadczenie o samooczyszczeniu jest niewiarygodne.” (KIO 1248/20)

Podsumowanie

Jak wynika z analizy przepisu oraz orzeczenia KIO, bez przyznania się Wykonawcy do popełnienia deliktu, Zamawiający musi wykluczyć go z postępowania.

Izba podkreśliła, że skuteczna czynność self-cleaning powoduje uznanie przez Zamawiającego przedstawionych dowodów za wystarczające. W takiej sytuacji Wykonawca nie podlega wykluczeniu.

„Jest to w istocie kwestia zaufania na płaszczyźnie Zamawiający – Wykonawca, w kontekście wcześniejszego deliktu Wykonawcy.” (KIO 1248/20).