Wykonawca, który podlega wykluczeniu ma szansę na przedstawienie dowodów tzw. samooczyszczenia (ang. self-cleaning). Procedura ta dotyczy Wykonawców oskarżonych o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, którzy naprawili wyrządzone szkody i krzywdy. Samooczyszczenie daje możliwość przedstawienia dowodów działań, które mają naprawić skutki negatywnego zachowania oraz wykazania rzetelności takich Wykonawców.
Procedurę samooczyszczenia szczegółowo regulują przepisy art. 24 ust. 8 i 9 PZP. Zgodnie z nim Wykonawca, który podlega wykluczeniu, może przedstawić dowody na to, że podjęte przez niego środki są wystarczające do wykazania jego rzetelności, w szczególności udowodnić naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem lub przestępstwem skarbowym, zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę lub naprawienie szkody, wyczerpujące wyjaśnienie stanu faktycznego oraz współpracę z organami ścigania oraz podjęcie konkretnych środków technicznych, organizacyjnych i kadrowych, które są odpowiednie dla zapobiegania dalszym przestępstwom lub przestępstwom skarbowym lub nieprawidłowemu postępowaniu Wykonawcy.
Przepis ten nie ma zastosowania, jeżeli wobec Wykonawcy, będącego podmiotem zbiorowym, orzeczono prawomocnym wyrokiem sądu zakaz ubiegania się o udzielenie zamówienia oraz nie upłynął określony w tym wyroku okres obowiązywania tego zakazu.
Zamawiający musi umożliwić wykluczonemu Wykonawcy wykazanie dowodów świadczących o samooczyszczaniu
Zgodnie z art. 24 ust. 9 PZP Wykonawca nie podlega wykluczeniu, jeżeli Zamawiający, uwzględniając wagę i szczególne okoliczności czynu Wykonawcy, uzna za wystarczające dowody przedstawione na podstawie ust. 8. Istotą procedury samooczyszczania jest fakt, że przed podjęciem decyzji o wykluczeniu danego Wykonawcy, Zamawiający zobowiązany jest umożliwić mu przedstawienie dowodów jego rzetelności. Ich pozytywna weryfikacja obliguje Zamawiającego do dopuszczenia tego Wykonawcy do udziału w postępowaniu.
Z regulacji tych wynika zatem dodatkowa przesłanka wykluczenia Wykonawcy, której podstawą jest możliwość przedstawienia dowodów na samooczyszczenie i ich weryfikacja przez Zamawiającego. Wnioski takie przedstawiła Krajowa Izba Odwoławcza, uzasadniając wyrok z 9 lutego 2017 r. (KIO 163/17).
Istotna dla zagadnienia jest treść art. 92 ust. 1a PZP, który przewiduje dodatkowe obowiązki Zamawiającego, decydującego się na wykluczenie Wykonawcy z postępowania w sytuacji, gdy próbuje on dokonać samooczyszczenia. Elementem uzasadnienia faktycznego czynności wykluczenia musi być przedstawienie przez Zamawiającego powodów negatywnej oceny dowodów złożonych przez Wykonawcę w ramach self-cleaning.
Przypomnienie – zakres zarzutów jest ściśle wyznaczony przez treść odwołania i nie może być rozszerzany!
Orzecznictwo twardo trzyma się stanowiska mówiącego, że Odwołujący nie może po wniesieniu odwołania rozszerzać zarzutów ponad to, co przedstawiono w odwołaniu (o czym zresztą traktuje wprost art. 192 ust. 7 PZP). Sprzeczne z zasadą równouprawnienia stron procesu byłoby umożliwienie Zamawiającemu rozszerzenie podstaw faktycznych czynności wykluczenia ponad te, które przedstawiono w uzasadnieniu kwestionowanej czynności. Powyższe oznaczałoby również, że naruszone jest prawo Odwołującego do skorzystania ze środków ochrony prawnej w terminach ustawowych, skoro Wykonawca nie mógłby się nigdy odwołać od rzeczywistych przyczyn rozstrzygnięcia wykluczenia zakomunikowanych dopiero na rozprawie postępowania odwoławczego.
