Instytucja samooczyszczenia Wykonawcy (self-cleaning) została wprowadzona do polskiego porządku prawnego dyrektywą Parlamentu Europejskiego. W wyroku KIO 1007/21 z 28 maja 2021 r., Izba wskazuje w jaki sposób należy rozumieć tę instytucję w prawie zamówień publicznych.

Na początku należy wyjaśnić czym jest instytucja samooczyszczenia. Jej istotą jest pozwolenie Wykonawcy na przedstawienie dowodów, że podjęte przez niego środki są wystarczające do wykazania jego rzetelności pomimo istnienia odpowiedniej podstawy wykluczenia z postępowania.

Wykonawca musi udowodnić, że spełnił łącznie następujące przesłanki:

- naprawił lub zobowiązał się do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, wykroczeniem lub swoim nieprawidłowym postępowaniem, w tym poprzez zadośćuczynienie pieniężne;

- wyczerpująco wyjaśnił fakty i okoliczności związane z przestępstwem, wykroczeniem lub swoim nieprawidłowym postępowaniem oraz spowodowanymi przez nie szkodami, aktywnie współpracując odpowiednio z właściwymi organami, w tym organami ścigania, lub Zamawiającym;

- podjął konkretne środki techniczne, organizacyjne i kadrowe, odpowiednie dla zapobiegania dalszym przestępstwom, wykroczeniom lub nieprawidłowemu postępowaniu.

Ocena wskazanych przez Wykonawcę dowodów jest zadaniem Zamawiającego i odbywa się na zasadach ogólnych PZP. Oznacza to, że w razie wątpliwości czy wskazane dowody są wystarczające, Zamawiający może, a nawet powinien, zwrócić się do Wykonawcy z pytaniem o wyjaśnienie wątpliwości. Jeśli wezwanie dotyczy tylko uściślenia pewnych informacji przedstawionych Zamawiającemu nie może być mowy o faworyzowaniu Wykonawcy.

Uwzględniając wagę i szczególne okoliczności czynu Wykonawcy, Zamawiający może uznać za wystarczające przedstawione dowody, a wtedy dany Wykonawca nie zostanie wykluczony z postępowania. Jeżeli środki zostaną uznane za niewystarczające, Wykonawca otrzyma uzasadnienie takiej decyzji.

Wykonawca, który prawomocnym wyrokiem został wykluczony z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia, nie jest uprawniony do skorzystania z instytucji samooczyszczenia w okresie wykluczenia wynikającym z tego wyroku. Ograniczenie to wynika z prawa europejskiego i może rozciągać się na kraje członkowskie Unii Europejskiej.

Podsumowanie

Instytucja samooczyszczenia pozwala na wykazanie Wykonawcy możliwości jego udziału w postępowaniu pomimo istnienia odpowiedniej podstawy wykluczenia z postępowania.

Ocena złożonych przez Wykonawcę wyjaśnień jest zadaniem Zamawiającego.