Prawo zamówień publicznych przewiduje szereg przesłanek, które powodują unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia. Co ważne, unieważnienie takie jest obligatoryjne, a nie fakultatywne. Art. 93 w ust. 1 PZP stanowi jasno, że Zamawiający „unieważnia postępowanie”. Nie jest to zatem czynność zależna od woli Zamawiającego.
Do przesłanek nakazujących unieważnienie postępowania zalicza się m.in. sytuację, w której cena najkorzystniejszej oferty lub oferta z najniższą ceną przewyższa kwotę, którą Zamawiający zamierza przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia (więcej przeczytasz tutaj), czy przypadek, w którym wystąpiła istotna zmiana okoliczności powodująca, że prowadzenie postępowania lub wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym, czego nie można było wcześniej przewidzieć (zachęcam do zapoznania się z tym tematem tutaj).
Ponadto, jedną z przesłanek, które obligują Zamawiającego do unieważnienia postępowania jest przypadek obarczenia postępowania niemożliwą do usunięcia wadą, uniemożliwiającą zawarcie niepodlegającej unieważnieniu umowy w sprawie zamówienia publicznego (art. 93 ust. 1 pkt 7 PZP).
Definicja wady
Zgodnie ze stanowiskiem Krajowej Izby Odwoławczej przedstawionym w wyroku z 27 kwietnia 2017 r. (KIO 752/17) niemożliwa do usunięcia wada to wada postępowania, której skutkiem jest brak możliwości zawarcia ważnej umowy. Co istotne, niezbędne jest zaistnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wadą a brakiem możliwości zawarcia umowy.
KIO zwróciła uwagę, że wada stwierdzona przez podmiot zamawiający, winna być nie tylko nienadająca się do usunięcia, ale dodatkowo wskazywać na „dokonanie czynności lub zaniechanie jej dokonania w tym postępowaniu z naruszeniem przepisu PZP, które miało lub mogło mieć wpływ na jego wynik”.
„W takim przypadku musi więc wystąpić naruszenie przepisów ustawy prawo zamówień publicznych, tj. musi zaistnieć wada postępowania i dopiero ta wada ma skutkować niemożliwością zawarcia ważnej umowy w sprawie zamówienia. Chodzi przy tym o to, aby nie była to jakakolwiek wada, ale wada na tyle istotna, iż niemożliwym staje się zawarcie ważnej umowy.” (KIO 752/17)
Okoliczności uzasadniające unieważnienie postępowania
Aby Zamawiający mógł unieważnić postępowanie w oparciu o art. 93 ust. 1 pkt 7 PZP powinny wystąpić łącznie trzy okoliczności. Sprecyzowała je Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z 22 lutego 2017 r. (KIO 262/17):
- konieczność wystąpienia naruszenia przepisów ustawy regulujących udzielenie zamówienia (wada postępowania),
- wada ma skutkować niemożliwością zawarcia niepodlegającej unieważnieniu umowy o udzielenie zamówienia publicznego,
- wada musi być niemożliwa do usunięcia.
Zgodnie z orzeczeniem Izby, wadę postępowania musi cechować trwały charakter, oraz jej rzeczywiste wystąpienie i powodowanie niemożliwości zawarcia ważnej umowy.
Podsumowanie
Warto podkreślić raz jeszcze, że unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w oparciu o art. 93 ust. 1 pkt 7 PZP jest obowiązkiem Zamawiającego (KIO 479/17).
„Absurdalnym byłby pogląd nakazujący Zamawiającym zawieranie nieważnych umów, tylko dlatego, że wprost ustawodawca nie wyartykułował uprawnień Zamawiających w tym zakresie. Odbywałoby się to ze szkodą dla interesu publicznego, gdyż opóźniałoby inwestycje, często strategiczne, przez spory cywilne o ważność umów.” (KIO 1522/16)
